Fréttir á Nýja-Íslandi

Mörg heimili í nýlendunni Nýja-Íslandi, sem opinberlega varð hluti af Manitoba-fylki árið 1881, voru áskrifendur af öðru eða báðum blöðunum í Winnipeg, Heimskringlu og Lögbergi. Ýmsir voru þó á þeirri skoðun að bæjarblað myndi koma betur til móts við þarfir þeirra. Á miðjum tíunda áratug 19. aldar hafði ekki verið gefið út slíkt blað á svæðinu síðan Framfari lagði upp laupana árið 1880.

Litrík kortamynd af Manitoba sem sýnir mæld sveitarfélög, járnbrautir og náttúruleg kennileiti. Nýja Ísland birtist meðfram vesturströnd Winnipegvatns. Kortið inniheldur númeruð svæði og sveitarfélög, mislita reiti sem sýna landnotkunarstöðu, og innfelld kort af Winnipeg og norðurhluta Winnipegvatns. Titillinn er Map of Manitoba, Published by Authority of the Provincial Government, Winnipeg, June 1891.

Kort frá 1891 af Manitoba.

Forsíða íslensks dagblaðs, Bergmálið, dagsett 18. desember 1897 og gefið út í Gimli, Manitoba. Blaðið inniheldur greinina „Um atvinnumál Ný-Íslands“ eftir G. Thorgeirsson. Uppsetningin samanstendur af þéttum, jöfnum texta í þremur dálkum með gotneskum haus og rauðum safnamerki frá Landsbókasafni Íslands.

Fyrsta tölublað Bergmálsins, prentað í Gimli, 1897

Þann 12. desember árið 1897 birtist fyrsta tölublað Bergmálsins. Skrifstofur blaðsins voru í Gimli, stærstu Íslendingabyggðinni á Nýja-Íslandi, og því var ritstýrt af prentara og bókbindara á staðnum, Gísla M. Thompson. Yfirlýst markmið Bergmálsins var að flytja almennar fréttir en einnig var lögð áhersla á fréttir úr héraði og málefni bæjarfélagsins. Bergmálið hætti útgáfu eftir einungis þrjú ár.

Rúmlega tveimur árum síðar eða í ársbyrjun 1903 kom fyrsta tölublað Baldurs út. Aðsetur blaðsins var í Gimli og hópurinn í kringum það varð síðar Gimliprentfélagið. Ritstjóri Baldurs, Einar Ólafsson, hafði til skamms tíma (á árabilinu 1897–1898) verið ritstjóri Heimskringlu. Við ótímabært fráfall hans árið 1907 settist séra Jóhann P. Sólmundsson í ritstjórnarstólinn.

Forsíða sögulegs íslensks dagblaðs með titlinum Baldur. Dagsetningin er Winnipeg, Manitoba, 7. desember 1905, og tölublaðsnúmer sést efst á síðunni. Aðalfyrirsögnin í feitletruðum stöfum er Einar Ólafsson er dáinn. Fyrir neðan fyrirsögnina er svarthvít andlitsmynd af manni í formlegum klæðnaði, umlukin sporöskjulaga ramma. Afgangur síðunnar er fylltur þéttum, jöfnuðum textadálkum á íslensku. Blaðið ber merki aldurs, með dekkri brúnum við jaðrana.

Annan september 1907 minntist dagblað frá Gimli, Baldur, síns gamla ritstjóra, Einars Ólafssonar, sem þá var nýlátinn.

Baldur fetaði í fótspor Bergmálsins. Í blaðinu var boðið upp á almennar fréttir, fréttaskýringar og fréttir sem vörðuðu Gimli og svæði sem tilheyrðu Nýja-Íslandi. Sérstaða blaðsins fólst ekki síst í framsýnum áherslum þess. Baldur var gefinn út vikulega þar til síðasta tölublað þess leit dagsins ljós 2. febrúar, 1910. Blaðið kom út í ríflega sjö ár og er það langlífasta sem prentað hefur verið á Nýja-Íslandi.

Söguleg svarthvít ljósmynd af Gimli í Manitoba árið 1907. Langi hundasleðalest með tveimur mönnum fer eftir snæviþakinni götu þar sem rafmagnsstaurar, hús og byggingar raðast meðfram. Til hægri stendur tveggja hæða íbúðarhús með sígrænum trjám, en í bakgrunni sjást verslunarhús og aðrar byggingar.

Mynd um vetur af götu í Gimli, 1907.

Baldur var þó ekki síðasta dagblaðið sem gefið var út á Nýja-Íslandi. Þau örlög féllu í skaut Gimlungs, vikulegs blað sem gefið var út af Gísla P. Magnússyni hjá The Maple Leaf Printing and Supply Company. Fyrsta tölublað Gimlungs birtist 30. mars, 1910, en blaðið gaf sig út fyrir að vera fyrir „búendur og verkamenn“.

Gulnuð forsíða íslensks dagblaðs með titlinum Gimlungur í stórum feitletruðum gotneskum stöfum efst á síðunni. Fyrirsögnin þar fyrir neðan er Blad fyrir bændur og verkamenn. Blaðið er dagsett Gimli, Manitoba, 10. febrúar 1905 og er sett upp í þrjá þétta textadálka. Greinar bera meðal annars titlana Til kaupenda og lesenda vorra og Frá Íslandi. Pappírinn hefur gulnað og dökknað lítillega með tímanum, sem gefur blaðinu gamaldags yfirbragð.

Forsíða Gimlungs, prentaður í Gimli, Manitoba.

Fyrsti ritstjóri Gimlungs var Sigurður G. Thorarensen, áður en langt um leið hafði Gísli sjálfur hins vegar tekið við stjórnartaumunum. Blaðið reyndist vera skammlífast blaða á Nýja-Íslandi; lifði aðeins í átján mánuði. Í tölublaðinu sem reyndist vera það síðasta minnti Gísli lesendur sína á það, að blað lifir aðeins ef áskrifendur borga áskrift sína tímanlega. Í sama blaði var allur búnaður The Maple Leaf Printers auglýstur til sölu.

Blöðin þrjú sem gefin voru út í Gimli sýndu svo um munaði að eftirspurn var eftir meiri fréttaflutningi úr héraði en blöðin í Winnipeg gátu aflað. Takmarkaður áskriftarfjöldi og skortur á áhuga lesenda utan Nýja-Íslands varð að öllum líkindum helsta ástæða þess að blöðin urðu skammlíf.

Tvö íslensk vikublöð Úr predikunarstól á prentaða síðu