Skrásetning sögunnar

Elstu íslensku dagblöðin og tímaritin sem gefin voru út í Manitoba teljast í dag til afar mikilvægra sögulegra heimilda. Á sínum tíma fjölluðu þau einkum um málefni líðandi stundar. Um aldamótin fór að bera á ákalli um að Íslendinga í Norður-Ameríku fjölluðu um og skrásettu sína eigin sögu.

Þrjár gamlar forsíður íslenskra almanaka frá 1895, 1896 og 1897, prentaðar í Winnipeg. Hver forsíða sýnir feitletrað letur og skrautlega rammahönnun. Auglýsingar á íslensku kynna vörur eins og úr, klukkur, gleraugu og húsgögn frá staðbundnum fyrirtækjum, þar á meðal G. Thomas og Inman & Co. Forsíður áranna 1896 og 1897 sýna einnig myndir af gleraugum.

Kápur árbóka Ólafs S. Þorgeirssonar frá árunum 1895, 1896 og 1897

Fyrsta íslenska útgáfan í Manitoba sem leitaðist meðvitað við að varðveita sögu Íslendinga í Norður-Ameríku var Almanak í ritstjórn Ólafs S. Thorgeirssonar. Fyrsti árgangur blaðsins birtist 1895 en á þeim tíma vann Ólafur enn sem prentari hjá Lögbergi. Eins og aðrar árbækur hafði það að geyma almanak ásamt hagnýtum upplýsingum um reglugerðir ríkisstjórnarinnar, landbúnað, dagskrá yfir viðburði í samfélaginu og dánartilkynningar.

Svarthvít ljósmynd af miðaldra manni, tekin frá herðum og upp. Hann er með gleraugu og klæddur í jakkaföt og bindi.

Ólafur S. Thorgeirsson

Snemma fór Ólafur þess á leit við fólk í mismunandi landnemabyggðum að það skrásetti sögur úr sínu byggðarlagi. Í árgangi Almanaks frá 1899 mátti finna fyrstu frásögnina af þessum toga: „Safn til landnámssögu Íslendinga í Vesturheimi: Landnám Íslendinga í Nýja-Íslandi“ eftir Guðlaug Magnússon. Í næsta árgangi, árið 1900, var að finna sögur af landnámi Íslendinga í Washington-eyju, Muskoka, Nova Scotia og Minnesota.

Svarthvít andlitsmynd af manni í dökkum þriggja hluta jakkafötum með ljósri skyrtu og bindi. Hann situr fyrir framan veggfóður með mynstri, með rólegt svipmót og virðist kominn á efri ár.

Dr. Richard Beck, 1967

Ólafur birti þessar sögur úr samfélaginu sem hluta af föstum þætti sem hann kallaði „Safn til landnámssögu Íslendinga í Vesturheimi“. Ekki leið á löngu þar til ævisögulegir þættir af íslenskum landnemum og fjölskyldum þeirra tóku að birtast í Almanaki. Ólafur lést árið 1937. Almanak hélt aftur á móti áfram að koma út allt til ársins 1954 þökk sé sonum hans, Geir og Ólafi Sigtryggi. Richard Beck sinnti skyldum ritstjóra.

Þrjár tímaritsforsíður hlið við hlið. Hönnunin er sú sama á öllum forsíðunum en litirnir eru mismunandi. Frá vinstri til hægri eru þeir appelsínugulur, bleikur og brúnn. Forsíðurnar sýna skrautlegan íslenskan texta og mynd af konu með sítt hár, klædda síðum kyrtli og kórónu. Hún heldur niðurbeittri sverði í annarri hendi.

Þrjár kápur Almanaks Ólafs S. Þorgeirssonar frá árunum 1923, 1924 og 1925

Forsíða bókarinnar Saga Íslendinga í N. Dakota eftir Thorstinu S. Jackson. Titillinn er prentaður á íslensku með einföldu sérhlífuleturi á áferðarmiklum bakgrunni. Neðst á forsíðunni er svarthvít teikning sem sýnir frumbyggðarbæ með timburhúsum, trjám og fólki í forgrunni.

Kápa Sögu Íslendinga í N. Dakota

Færa má rök fyrir því að Almanak sé mikilsverðasta einstaka heimildin um sögu Íslendinga í Norður-Ameríku sem birt var í Manitoba. Eigi að síður var fjöldi annarra sögulegra ágripa gefinn út. Á þriðja áratugnum leit Saga Íslendinga í Norður-Dakota dagsins ljós eftir Thorstínu Jackson auk þriggja bóka Þorleifs Jóakimssonar um sögu Nýja-Íslands. Fjöldi bóka sem gefnar voru út á Íslandi um þessar mundir sýnir að lesendur þar voru einnig áhugasamir um efnið.

Tveggja síðna opna úr bók. Hún sýnir fjórar svarthvítar ljósmyndir af ungum mönnum, teknar frá herðum og upp. Tvær myndir eru á hvorri síðu og við hlið hverrar myndar eru textablokkir á íslensku.

Opna úr bókinni Minningarrit íslenzkra hermanna 1914–1918

Önnur stórmerk bók sögulegs eðlis er Minningarrit íslenskra hermanna, 1914–1918. Í bókinni er að finna ritgerðir og fjölda æviágripa til minningar um Vestur-Íslendinga sem börðust í fyrri heimsstyrjöldinni. Hún var gefin út af deild Jóns Sigurðssonar innan Imperial Order Daughters of the Empire, skammstafað IODE.

Forsíða minningarrits útgefins í tilefni 50 ára afmælis Women's Auxiliary of the Liberal Congregation in Winnipeg (1904–1954). Forsíðan er skreytt blárri teikningu af kirkju í sveitalandslagi.

Kvennfélag Frjálstrúar, 1954

Samfélag Vestur-Íslendinga fór að leita aftur í ræturnar, sína sameiginlegu sögu, ríflega tuttugu árum, eða einni kynslóð, eftir að fyrstu landnemarnir komu. Útgáfa í Manitoba var mikilvægur vettvangur til að gera þetta að veruleika. Með Almanaki sínu ruddi Ólafur S. Thorgeirsson merka braut og aðrir fylgdu í kjölfarið.

Menning á milli mála Í þágu barna